Liderlik Tablosu

İnatçı Yosun Bryopsis Hakan Toğuç Fotoğraf: Debi Coughlin Bryopsis sp. bir çeşit saç yosunu (hair algae) olup birçok akvariste göre tuzlusu akvaryumlarındaki en sıkıntı verici yosun türüdür. Uygun şartlar altında büyük bir hızla çoğalabilir ve gözümüz gibi baktığımız akvaryumumuzu orman haline getirebilir. Taksonomik açıdan değerlendirecek olursak kayıtlara göre en az 50 çeşit bryopsis türü vardır ancak bunlardan sadece 7 tür ve 3 varyetenin tropik sularda yaygın bulunduğunu söyleyebiliriz. Bunların Latince isimleri aşağıdaki gibidir: - Bryopsis corticulans - Bryopsis corymbosa - Bryopsis halliae - Bryopsis hypnoides - Bryopsis indica - Bryopsis pennata leprieurii - Bryopsis pennata secundata - Bryopsis pennata secunda - Bryopsis plumose - Bryopsis ramulosa Bu türlerin ayrımı hobici için çoğu zaman zordur ve benzer özellikler gösterdikleri için bu yazıda ayrım yapmadan genel olarak ele alacağız. Bu yosun türü yumuşaktır ve kuş tüyüne benzer. Açık yeşilden koyu yeşile kadar değişik renk formları vardır ve kümeler halinde büyür, çoğu zaman canlı kayalar vasıtasıyla akvaryumlarımıza taşınır. Bryopsis bünyesinde savunma amaçlı olarak toksik bir kimyasal madde bulundurur ve bu sebepten ötürü çoğu otobur deniz canlısı bu yosunu yemekten kaçınır. Fotoğraf: Alicia Honn Bryopsis ile mücadelenin zor tarafı; çoğu zaman geleneksel yosunla mücadele yöntemlerinin etkisiz kalmasıdır. Özellikle güçlü aydınlatma ve güçlü akıntının uygulandığı SPS akvaryumları bu yosun türü için ideal ortamı sağlamaktadır. Düşük nütrientli ortamlara uyumlu bir canlı olduğu için nitrat ve fosfat değerleri çok düşük akvaryumlarda dahi hızlı bir büyüme gösterebilir. Küme halinde bulunduğu için akvaryum canlıları için yaptığımız yemleme ve diğer organic atık ürünlerini tutarak tabanında kendisi için besin değeri yüksek bir tabaka oluşturur ve protein sentezi için ihtiyacı olan nitrat ve fosfat kaynağının bir kısmını bu şekilde sağlar. Fotoğraf: Alicia Honn Mücadele yöntemleri: El ile koparma: Bu yöntem kesin bir sonuç değildir sadece geçici bir rahatlama sağlayabilir. Kısa sure içinde koparılan yerlerden tekrar çıktığı görülecektir. Ayrıca koparırken etrafa yayılmaması lazımdır. Bunun için aynı zamanda sifonlayarak çekme uygulanmalıdır. Aksi takdirde akvaryumun her yanına kısa sürede yayılacaktır. Benim kendi tecrübemde taşıma kutusunun tarakları ve akıntı motorlarının üstü tamamen bu yosunla kaplanmıştı. Magnezyum seviyesini yükseltme: Bu yöntem ilgili sonuçlar www.reefcenral.com forumundaki bazı başlıklarda konu edilmişti. Mg seviyesini 1600 mg/lt üzerine çıkaran kimi hobiciler bryopsis ile mücadelede ciddi başarı kaydettiklerini ifade etmişlerdir. Fakat aynı sebeple mg seviyesini yükselten kimi hobiciler de bu yöntemin bir takım yan etkileri olduğundan bahsediyorlar. Kimisinde anemon’un beyazlaşması kimisinde poliplerin açılımı ve yayılmasının zayıfladığı rapor edilmiştir. Benim şahsi kanatim bu yöntemin doğal olmadığından dolayı denenmesinin riskli olacağı yönündedir. Her akvaryumda farklı sonuçlar doğurabilir, yani bana gore bir nevi risk. Yosun yiyiciler: Bilinen bir çok yosun yiyicinin bu konuda etkisiz kaldığını yukarıdaki satırlarda ifade etmiştim. Ayrıca her yosun yiyen canlı türünün de ne yazık ki bir standartı olmamaktadır. Aynı canlı türü bir akvaryumda bu yosunu yiyip başka bir akvaryumdaki aynı türden bir canlı yem peşinde koşturmayı tercih edebilmektedir. Bu konuda bir örnek sarı cerrahbalığıdır (Zebrasoma flavescens). Kimi hobiciler bu türden olan balığının bryopsis’i yediğini ifade etmişlerdir, buna mukabil çoğunlukla sarı cerrahbalıklarının bu yosuna dokunmadıkları rapor edilmektedir. Şahsi deneyimim olmamakla birlikte kimi yabancı yazılı kaynaklarda tilkiyüz (Lo vulpinus) gibi otçul balıkların ve Elysia gibi bazı deniz sümüklüböceği türlerinin bu yosunu yiyebildikleri ifade edilmektedir. Ama dediğim gibi bu çözüm biraz da sahip olduğumuz canlının karakterine bağlıdır. Ben bu konuda Astrea salyangoz, nerita sp., sea hare (dolabella), collector urchin, persian conch, yellow tang, sally lightfoot crab türlerini denedim ama kayda değer bir başarı sağlayamadım. İşgal edilmiş kayayı çıkarmak: Eğer Bryopsis çok yayılmamışsa ve belli bir kayanın üzerinde bulunuyorsa o kayayı akvaryumdan acilen uzaklaştırmak çok akıllıca olacaktır. Ama her zaman bu çözümü uygulamak kolay olmaz. Eğer bu kaya büyük bir kayaysa ve üzerine yapıştırılmış çok sayıda mercan bulunuyorsa bu yöntemi uygulamak zorlaşabilir. Geleneksel yosunla mücadele yöntemleri: Düşük nitrat/fosfat değerleri, yüksek KH, güçlü akıntı, kaliteli aydınlatma, refugium, yosun yiyiciler gibi klasik yöntemlerin bu konuda kısıtlı bir etkisi olabilir ama hiç biri her durumda net olarak kesin çözüm sağlayamamaktadır. Yüksek Kelvin değerli aydınlatma: Bu yöntem aynı zamanda kendi çözüm yöntemimdir. Yosun türleri genelde yüksek dalga boylu yani gözle görebildiğimiz ışık spektrumunun sarı-kırmızı ağırlıklı (600-700 nm) bölgesinden etkin bir şekilde yararlanmaktadırlar. Kullanmakta olduğumuz aydınlatma ekipmanlarında bu dalga boyundaki spektrumu zayıf olan ampül yahut florasan kullandığımızda bryopsis’e karşı başarı sağlamamız sözkonusudur. Bu çözüme örnek olarak 20,000 K ve üzeri metal Halide ampülleri ve saf aktinik T5 floresanları örnek verebiliriz. Ancak bu çözüm yönteminin yan etkileri bulunmaktadır. Aydınlatma ürünlerinin Kelvin ve PAR (Photosynthetically Active Radiation) ilişkisini çeşitli kaynaklardan incelediğimizde aralarında ters orantı olduğunu görmekteyiz. Mesela aynı güçte ve aynı marka biri 10,000 K diğeri 20,000 K iki metal Halide ampülü karşılaştırdığımızda 20,000 K değerli olanın PAR değerinin diğerinin yaklaşık yarısı civarında olabildiğini görmekteyiz. PAR değerinin düşmesi aynı zamanda mercanların kullanabildiği ışımanın da düşmesi demektir. Bu da beraberinde daha yavaş büyümeyi hatta büyümenin durması, gerilemesi gibi sonuçları beraberinde getirebilmektedir. Ben kendi akvaryumumda kısa polipli sert mercanlardaki büyümenin yavaşlamasına net olarak şahit olduğumu söyleyebilirim. Ama yosun tarlası görmek yerine bir süre yavaş büyümeyi tercih ettim. Belki bu konuda 20,000 K ve daha yüksek watt değerli ampül kullanmak hem bryopsisten kurtulmayı hem de mercanlardaki büyüme devamlılığını aynı hızda sürdürme konusunda çözüm olabilir ama denemediğim için kesin yorum yapmak istemiyorum. Yüksek kelvin’li aydınlatma ile birlikte bryopsis dışındaki yosunların da kaybolduğuna dair akvaryum forumlarında deneyimlerini paylaşan akvaristler bulunmaktadır. Fotoğraf: Alicia Honn Bu makalede genel olarak çok teknik detaya girmeden özellikle resif akvaryumlarının baş belası olan Bryopsis sp. türünü ve mücadele yöntemlerini tanıtmaya çalıştık. Bir çok hobici bu yosun türüyle hiç tanışmadan yıllarca bu hobiyi devam ettirebilmektedir. Ama herkes bu kadar şanslı olamıyor maalesef. Bu sorunla ilgili en iyi mücadele yöntemi her sorunun çözümünde olduğu gibi engelleyici yöntemleri kullanmaktır. Bunun için bu yosun türünü iyi tanıyıp akvaryumumuza sokmamak gerekir. Aldığımız canlı kayaları iyi analiz etmeli, aldığımız mercanların yapışık olduğu kaya parçalarını iyi gözlemlemeliyiz. Eğer üzerinde bu yosun bulunuyorsa hiçbir şartta satın almamanızı tavsiye ederim. Yosunsuz akvaryumlar dilerim.